Các công trình xây dựng trong thành phố - nguyên liệu và thiết kế thay đổi như thế nào?

Các sáng kiến ​​quy hoạch đô thị không ngừng phát triển và số lượng thành phố mới, thị trấn và các đô thị mới ngày càng gia tăng. Do vậy sự xuất hiện của các công trình mới cũng tăng đáng kể và được xây dựng với tốc độ đáng kinh ngạc. Dù được hướng dẫn xây dựng theo quy định của chính quyền địa phương nhưng quy hoạch đô thị của Việt Nam nhìn chung bao gồm nhiều loại hình từ các tòa nhà thấp, trung bình đến cao đang phát triển mật độ không đồng đều. Các khu vực đô thị rõ ràng được đánh dấu bởi sự hiện diện ưu việt của các tòa nhà cao tầng để đáp ứng cả nhu cầu ngày càng tăng về căn hộ và giảm chi phí đất đai.

Với cách tiếp cận trên phương diện thiết kế, phong cách “cổ điển” và “tân cổ điển” đã phát triển và được triển khai trong nhiều tòa nhà trong những thập niên gần đây nhưng đi theo hướng đương đại và thanh lịch – hòa nhập với xu thế toàn cầu hóa. Xu hướng đi theo thiết kế của nhiều thương hiệu nổi tiếng hoặc các hệ thống tiêu chuẩn quốc tế đang phát triển khá mạnh. Tuy vậy, những thiết kế địa phương thường mang tính an toàn, lặp lại, truyền thống và có xu hướng đi theo phong cách từ 2 thập kỷ trước. Tuy vậy,  mọi xu hướng đang phát triển nhanh chóng và số lượng cũng như chất lượng những công trình được thiết kế bởi người Việt cũng tăng đáng kể.

Những phong cách thiết kế cổ điển dần được thay thế bằng những phong cách mới mang tính toàn cầu, chú trọng các ý tưởng và vật liệu mới từ thị trường quốc tế. Điều này đòi hỏi các nhà thiết kế phải có độ nhạy bén đối với những sản phẩm mới, sáng tạo và đẳng cấp đang du nhập vào thị trường ngày một nhiều. Vì vậy, nhu cầu đối với sản phẩm mới có chất lượng cao và có tên tuổi là vô cùng lớn. Nhưng đáng tiếc, những định hướng này thường bị hạn chế bởi quá trình thiết kế vì khi các sản phẩm được đưa vào thi công, yếu tố quyết định chính là chi phí và chất lượng.

Việc sử dụng hợp đồng "thiết kế & xây dựng" mang lại rất nhiều lợi thế nhưng cũng có những hạn chế và tranh cãi, đặc biệt là về thiết kế. Đó là lý do nhiều công trình không giống với thiết kế thực tế. Ngoài ra, việc thiết kế không tham gia trực tiếp vào quá trình xây dựng khiến cho sản phẩm không duy trì được chất lượng dự tính như ban đầu. Cả dự án có thể bị sửa đổi và thiết kế lại bởi tổng thầu – nhân tố thường không duy trì được thiết kế như ban đầu cũng như đảm bảo chất lượng trong suốt quá trình xây dựng. Nhưng như đã đề cập trước đó, việc thị trường thay đổi nhanh chóng và những vấn đề trên sẽ dần thay đổi sau 2 đến 3 năm nữa, khi thị trường bị bão hòa vì xây dựng tràn lan và chỉ những công trình đạt chứng nhận tiêu chuẩn về chất lượng mới có thể cạnh tranh tồn tại. Những nhận xét trên đây không nhằm bao quát toàn bộ thị trường mà tập trung vào phân khúc thị trường cao cấp và trung cấp – được làm chủ bởi tầng lớp trung lưu và thượng lưu đang ngày một gia tăng cũng như đủ khả năng mua loại sản phẩm này.

Đối với những vật liệu và bề mặt dùng trong kiến trúc, đang có xu hướng tăng nhanh việc sử dụng tường vải cho nhà dân hoặc sử dụng những cửa sổ có diện tích lớn thay thế cho các giải pháp tường gạch và cửa sổ truyền thống. Sự chuyển đổi từ giải pháp tường dày sang mặt tiền kính hoặc hệ vỏ bọc kim loại bằng các tấm nhôm tổ ong AHP (Aluminium Honeycomb Panel) (sử dụng đặc trưng trong các khu văn phòng) cũng có điểm tích cực của nó. Ít nhất nó cũng góp phần giải quyết vấn đề tiêu dùng năng lượng trong tòa nhà.

Trên thực tế, tường gạch có hiệu suất tốt hơn là kính. Vì vậy nếu sử dụng kính thì cần có biện pháp tiết kiệm năng lượng trong các tòa nhà và tránh tải trọng quá lớn do sử dụng bê tông nhựa (AC – Asphaltic concrete). Việc sử dụng khối lượng bê tông nhựa lớn bên cạnh vấn đề về chi phí và xử lý hệ thống (phải tạo nhiều năng lượng hơn) còn là vấn đề lớn liên quan đến môi trường (ô nhiễm/ khí hậu đô thị quá nóng…).

Bên cạnh đó, có nhiều xu hướng thiết kế mới khá thú vị đang thâm nhập vào cộng đồng thiết kế tại Việt Nam nhằm nâng cao nhận thức về các vấn đề môi trường (ví dụ như việc gia tăng các giải pháp xanh, kiến trúc xanh) trong việc sử dụng các chiến lược cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng trong các tòa nhà. Ở đây, vai trò của VGBC – Hội đồng công trình xanh và LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) – Giấy chứng nhận cho các công trình xây dựng xanh được cấp bởi Hội đồng Xây dựng Xanh Mỹ ngày càng phổ biến.

Vẫn còn một chặng đường dài phía trước nhưng những xu hướng mới này sẽ cải thiện tính thẩm mỹ của các tòa nhà trong tương lai gần. Sau cùng thì Hà Nội và TP HCM vẫn là 2 thành phố ô nhiễm nhất, ngoài lý do giao thông và sự phát triển của ngành công nghiệp, việc xây dựng các tòa nhà cũng có ảnh hưởng lớn đến môi trường và cần phải được cải thiện. Các nhà thiết kế có thể và cần phải có trách nhiệm trong quá trình chuyển đổi này.